بررسی روش چاپ سیلك و معرفی دستگاه‌های آن
امروزه روش‌های متنوعی برای چاپ روی سطوح مختلف از جمله پارچه و پلاستیك وجود دارد. یكی از رایج‌ترین و پركاربردترین این روش‌ها، چاپ سیلك اسكرین است. این نوع چاپ به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، قابلیت اجرا بر روی طیف گسترده‌ای از مواد را دارد و در دو حالت دستی و ماشینی انجام می‌شود.
 (1).png)
چاپ سیلك اسكرین چیست؟
چاپ سیلك اسكرین یا همان چاپ شابلونی، از قدیمی‌ترین و پركاربردترین تكنیك‌های چاپ محسوب می‌شود. در این روش، طرح مورد نظر از طریق شابلون (Screen) روی سطح مورد نظر منتقل می‌گردد. نكته قابل توجه این است كه تقریباً بر روی هر نوع متریالی می‌توان این چاپ را اعمال كرد.
آشنایی با دستگاه‌های چاپ سیلك
برای اجرای چاپ سیلك روی سطوح مختلف، نیاز به دستگاه‌هایی با ویژگی‌های متناسب با جنس و ابعاد محصول وجود دارد. این دستگاه‌ها بسته به نوع كارایی و حركت اجزا به دو دسته كلی تقسیم می‌شوند:
1. دستگاه چاپ سیلك مدور (گرد زن)
2. دستگاه چاپ سیلك مسطح (فلت)
تفاوت اصلی میان این دو دسته در شیوه حركت جنس و اجزای چاپ است. در دستگاه‌های مسطح، معمولاً سطح چاپ و شابلون ثابت هستند و ابزار پخش رنگ (اسكویجی) حركت می‌كند. اما در دستگاه‌های مدور، جنس همزمان با شابلون می‌چرخد و اسكویجی در جای خود ثابت می‌ماند.
 (2).png)
انواع دستگاه‌های چاپ سیلك مسطح
دستگاه‌های مسطح خود دارای مدل‌های گوناگونی هستند كه هر كدام برای كاربرد خاصی طراحی شده‌اند، از جمله:
• دستگاه چاپ سیلك فلت‌بد (Flatbed)
• دستگاه چاپ سیلك مخصوص تریكو یا پارچه
• دستگاه چاپ سیلك رول به رول
• دستگاه چاپ سیلك روتاری
• دستگاه چاپ سیلك سیلندری
دستگاه فلت‌بد سیلك اسكرین یكی از رایج‌ترین مدل‌ها است كه دارای میز قابل تنظیم برای قرار دادن انواع سطوح چاپی می‌باشد و در نسخه‌های متنوع تولید می‌شود.
دسته‌بندی انواع دستگاه‌های چاپ سیلك بر اساس میزان اتوماسیون
در یك چرخه كامل چاپ، دستگاه چاپ سیلك چهار حركت اصلی انجام می‌دهد. بر اساس این حركات و میزان اتوماتیك بودن عملكرد هر دستگاه، ماشین‌آلات چاپ سیلك را می‌توان به پنج گروه اصلی تقسیم كرد:
دستگاه چاپ سیلك دستی
دستگاه چاپ سیلك یك‌چهارم اتوماتیك
دستگاه چاپ سیلك نیمه‌اتوماتیك (نیم‌خودكار)
دستگاه چاپ سیلك سه‌چهارم اتوماتیك
دستگاه چاپ سیلك تمام‌اتوماتیك
در ادامه به معرفی و بررسی هر یك از این مدل‌ها می‌پردازیم:
 (3).png)
1. دستگاه چاپ سیلك دستی
این دستگاه‌ها ساده‌ترین نوع چاپگرهای سیلك محسوب می‌شوند كه تمام فرآیند چاپ و جابجایی‌ها به صورت كاملاً دستی انجام می‌شود. این ماشین‌ها نیاز به هیچ‌گونه منبع انرژی مانند برق یا باد ندارند، به همین دلیل بسیار مقرون‌به‌صرفه هستند. استفاده از آن‌ها بیشتر برای كارهای با تیراژ پایین، نمونه‌گیری یا چاپ روی سطوح كوچك كاربرد دارد. اما از لحاظ دقت، سرعت و بهره‌وری، قابل مقایسه با دستگاه‌های اتوماتیك نیستند.
انواع دستگاه‌های دستی چاپ سیلك
الف) مدل صدفی ساده:
دارای ساختاری لولایی است كه شابلون را با استفاده از اهرم و وزنه متعادل‌كننده در جای خود نگه می‌دارد. این مدل معمولاً روی میزهای معمولی یا دارای سیستم وكیوم نصب می‌شود و امكان تنظیم فاصله شابلون از میز از طریق پیچ‌های پشت دستگاه فراهم است.
ب) مدل صدفی با اهرم متحرك:
در این مدل، اپراتور هنگام چاپ نیازی به اعمال نیروی زیاد ندارد. با استفاده از اهرم مخصوص، فشار مورد نیاز به طور یكنواخت به كل سطح شابلون وارد می‌شود. همچنین، امكان تنظیم دقیق زاویه اسكویجی، كیفیت چاپ را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
2. دستگاه چاپ سیلك یك‌چهارم اتوماتیك
این مدل در بازار ایران چندان شناخته‌شده نیست اما در پروژه‌هایی كه نیاز به چاپ در ابعاد طولی بالا دارند، بسیار كارآمد است. در این دستگاه تنها حركت اسكویجی به صورت اتوماتیك انجام می‌شود كه معمولاً با موتور الكتریكی یا سیلندر پنوماتیك كنترل می‌گردد. باقی حركات مانند قرار دادن و برداشتن جنس توسط اپراتور انجام می‌شود.
مزایا:
پخش یكنواخت رنگ، حذف نیاز به بالانس كردن مداوم وزنه‌ها و بالا بردن شابلون به صورت دستی. این اقدامات به كمك پدال كنترل می‌شوند.
3. دستگاه چاپ سیلك نیمه‌اتوماتیك (1/2)
در این نوع دستگاه‌ها، جایگذاری و برداشتن قطعات چاپ توسط اپراتور انجام می‌شود اما باقی حركات مثل پخش رنگ، بالا و پایین رفتن شابلون و حركت اسكویجی به‌صورت خودكار انجام می‌شود.
ویژگی‌ها:
استفاده آسان حتی برای اپراتورهایی كه تجربه چاپ دستی داشته‌اند.
زمان تنظیم اولیه پایین.
مناسب برای چاپ روی طیف وسیعی از اجناس با اندازه و ضخامت‌های مختلف.
قیمت مناسب در مقایسه با مدل‌های كاملاً اتوماتیك.
بیشتر بخوانید:چاپ سیلك چیست؟
دستگاه چاپ سیلك روتاری
دستگاه‌های چاپ سیلك روتاری نوعی از ماشین‌آلات صنعتی چاپ هستند كه به‌صورت چرخشی یا گرد طراحی شده‌اند و معمولاً در صنایع چاپ پارچه، خصوصاً چاپ‌های چندرنگ و تیراژ بالا، كاربرد دارند. در این دستگاه‌ها، شابلون‌ها (Screen) به‌صورت استوانه‌ای و دایره‌وار حول محور خود می‌چرخند و چاپ به‌صورت پیوسته و هماهنگ در ایستگاه‌های مختلف انجام می‌شود. دقت بالا، سرعت چشم‌گیر و قابلیت چاپ چندرنگ به‌صورت همزمان از ویژگی‌های برجسته این مدل محسوب می‌شود.
دستگاه چاپ سیلك پارچه (تریكو)
چاپ چندرنگ روی سطوحی مانند پارچه، به‌خصوص اقلامی مانند روسری، تی‌شرت یا پارچه‌های ظریف، با دستگاه‌های سیلك معمولی ممكن نیست. چرا كه امكان تنظیم دقیق مجدد پارچه پس از چاپ رنگ اول وجود ندارد. تصور كنید بخواهید روسری‌ای كه رنگ اول روی آن چاپ شده را برای رنگ دوم دقیقاً به همان موقعیت قبلی برگردانید؛ این كار بسیار دشوار است.
برای حل این مشكل، دستگاه‌های چاپ پارچه به گونه‌ای طراحی شده‌اند كه پارچه فقط یك بار روی میز كار قرار می‌گیرد و تا پایان فرآیند چاپ همان‌جا باقی می‌ماند. حركت از یك رنگ به رنگ بعدی با جابه‌جایی میز انجام می‌شود، نه خود پارچه.
این ماشین‌ها معمولاً به‌صورت گرد طراحی شده‌اند، به شكلی كه شابلون‌ها و میزهای چاپ حول یك محور می‌چرخند؛ به همین دلیل این مدل‌ها به نام دستگاه‌های چاپ اختاپوسی نیز شناخته می‌شوند.
این دستگاه‌ها در مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند:
مدل‌های دستی: برای یك یا دو اپراتور، با یك، دو یا چهار میز چاپ
مدل‌های اتوماتیك: با قابلیت چاپ دو رنگ، چهار رنگ، شش رنگ و بیشتر
در دستگاه‌های با تعداد رنگ بالا (10 رنگ و بالاتر)، طراحی از حالت دایره‌ای به فرم بیضی (Oval) تغییر می‌یابد تا فضای كمتری اشغال شود و عملكرد بهتر و سریع‌تری داشته باشد. میزهای این ماشین‌ها معمولاً از موادی با چسب پایه مخصوص ساخته شده‌اند تا پارچه در طول چاپ جابه‌جا نشود.
 (4).png)
دستگاه چاپ سیلك رول به رول
همان‌طور كه از نام این دستگاه پیداست، مدل رول به رول برای چاپ روی متریال‌هایی طراحی شده كه به‌صورت رولی ارائه می‌شوند. ساختار اصلی این ماشین شامل بخش‌های زیر است:
رول بازكن (Unwinder)
یونیت‌های چاپ (چند ایستگاه)
خشك‌كن میانی و انتهایی
رول جمع‌كن (Rewinder)
این دستگاه‌ها برای چاپ روی موادی مانند طلق، لیبل، پلی‌كربنات، كاغذ، برچسب، روبان پارچه‌ای و... استفاده می‌شوند. قابلیت چاپ تك‌رنگ، دو رنگ، چهار رنگ و حتی بیشتر در آن‌ها وجود دارد. سرعت چاپ این مدل بسیار بالاتر از دستگاه‌های شیت‌زن است و عملیات برش معمولاً بعد از پایان چاپ انجام می‌شود.
محدودیت‌ها: این دستگاه‌ها نیاز به مركب‌هایی دارند كه در مدت زمان بسیار كوتاه خشك شوند؛ به همین دلیل از جوهرهای UV یا مركب‌های هواخشك سریع‌الخشك استفاده می‌شود.
در ساختار این دستگاه‌ها، سیستم‌های پیشرفته الكترونیكی برای كنترل دقیق مراحل چاپ، تنظیم موقعیت متریال، و هماهنگی بین ایستگاه‌ها به كار گرفته می‌شود تا كیفیت نهایی چاپ در سطح بسیار بالایی قرار گیرد.
دستگاه چاپ سیلك روتاری
چاپ روتاری یكی از تكنولوژی‌های پیشرفته در حوزه چاپ سیلك اسكرین محسوب می‌شود كه بیشتر برای چاپ روی پارچه و كاغذ به‌صورت رول به رول در خطوط تولید صنعتی كاربرد دارد. شابلون مورد استفاده در این دستگاه به‌شكل استوانه‌ای طراحی می‌شود كه ساخت آن نسبت به شابلون‌های تخت پیچیده‌تر است. مركب و نورد پخش رنگ درون همین استوانه قرار دارند.
در این مدل، نورد داخلی ثابت است، اما شابلون و متریال چاپی با حركت چرخشی هماهنگ چاپ را انجام می‌دهند. سرعت بالای چاپ و توان عملیاتی در تیراژ بالا از مهم‌ترین ویژگی‌های این مدل است كه آن را به انتخابی مناسب برای تولید انبوه تبدیل می‌كند.
دستگاه چاپ سیلك سیلندری
این دستگاه‌ها جزء مدل‌های تمام‌اتوماتیك به شمار می‌روند و كاربرد گسترده‌ای در چاپخانه‌ها برای انجام عملیات یووی موضعی (UV Spot) دارند. در این دستگاه، متریال به‌صورت شیت از بخش تغذیه وارد شده و روی سیلندر چرخان قرار می‌گیرد. همزمان با چرخش سیلندر، شابلون نیز در هماهنگی كامل حركت می‌كند و فرآیند چاپ را انجام می‌دهد. در پایان، قطعه چاپ‌شده به‌طور خودكار از سیلندر جدا شده و به مرحله بعد منتقل می‌شود.
چاپ سیلك بر روی سطوح متنوع
یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های چاپ سیلك، امكان استفاده آن بر روی انواع سطوح صاف و گرد است. این چاپ نه‌تنها روی پارچه یا كاغذ، بلكه روی بسیاری از اشیاء روزمره نیز قابل اجراست. برخی از كاربردهای آن عبارتند از:
چاپ روی پارچه، حوله، نایلون و نایلكس
چاپ روی كیف دستی، شیشه، جعبه، كارتن
چاپ روی بطری‌های پلاستیكی یا فلزی، ظروف یكبار مصرف
چاپ روی فیلتر خودرو، ظروف مواد غذایی
چاپ روی قطعات صنعتی، لوازم خانگی، بادكنك و…
با استفاده از دستگاه‌های سیلك پنوماتیك تخت یا گردزن می‌توان بر روی تمام این سطوح عملیات چاپ را انجام داد و بازار چاپ تبلیغاتی و صنعتی را در اختیار گرفت.
هزینه‌ها و تیراژ در چاپ سیلك
برخلاف بسیاری از روش‌های چاپ كه در تیراژ پایین صرفه اقتصادی ندارند، چاپ سیلك محدودیتی در تیراژ ندارد و چه در تیراژ كم و چه بالا، از لحاظ اقتصادی قابل اجراست. این ویژگی باعث شده تا از كسب‌وكارهای خانگی تا كارخانه‌های بزرگ از این روش بهره ببرند.
تنوع رنگ و سازگاری با متریال
یكی از نكات مهم در چاپ سیلك، سازگاری رنگ با جنس محصول است. برخلاف برخی روش‌ها كه فقط با یك نوع رنگ سازگارند، در چاپ سیلك می‌توان از انواع رنگ‌ها بسته به جنس كالا استفاده كرد. برای مثال:
رنگ PP برای ظروف یكبار مصرف با پایه پلی‌پروپیلن
رنگ PVC برای متریال‌های پلیمری
رنگ UV برای چاپ با خشك‌كن سریع
رنگ‌های پایه آب برای كاربردهای خاص و بهداشتی
كیفیت، شفافیت و جلوه چاپ
در چاپ سیلك، رنگ مستقیماً بر روی سطح محصول منتقل می‌شود، نه از طریق واسطه‌هایی مانند زینك یا پلیت. همین عامل باعث می‌شود جلوه نهایی چاپ بسیار شفاف، براق و با وضوح بالا باشد.
فضای مورد نیاز برای راه‌اندازی كارگاه چاپ سیلك
با حداقل فضای 3×4 متر مربع می‌توان یك كارگاه چاپ سیلك راه‌اندازی كرد. آموزش ساده، هزینه پایین، عدم نیاز به تجهیزات پیچیده و قابلیت استفاده در كسب‌وكارهای خانگی یا كوچك، از مزایای اصلی این روش هستند. در واقع، با سرمایه‌ای اندك می‌توان شغلی پردرآمد و مستقل ایجاد كرد.
سخن پایانی
تنوع در نوع مركب، امكان چاپ بر روی طیف گسترده‌ای از سطوح و شكل‌ها، و سادگی فرآیند باعث شده است چاپ سیلك به یكی از محبوب‌ترین روش‌های چاپ در صنایع مختلف تبدیل شود. از قطعات صنعتی گرفته تا هدایای تبلیغاتی، از چاپ روی بسته‌بندی گرفته تا پوشاك، این تكنیك همه‌جا كاربرد دارد. با این حال، در برخی پروژه‌ها ممكن است گزینه‌های دیگر چاپ مثل دیجیتال یا افست انتخاب بهتری باشند.
